Joannici i początki szpitalnictwa w Pszczynie

Pierwszy pszczyński szpital powstał w XIX wieku za panowania księcia pszczyńskiego Jana Henryka Hochberga XI. Wszystko za sprawą zakonu Joannitów. Jak pamięta wielu mieszkańców, po wojnie na wiele dekad funkcjonował pod dachem Paleji oraz pobliskiej Willi Nasse.

Zakony koś­cielne, podążając za ideą pomocy słabym i potrzebującym, zakładały szpi­tale, ochronki, przy­tułki. Szpitalnictwem zajmował się zakon Joan­nitów. A to właśnie w tym zgromadzeniu pszczyńscy książęta pełnili funkcje honorowych kawalerów.

Również Jan Hen­ryk XI Hochberg von Pless był ryc­erzem zakonu Joan­nitów i to on jako pier­wszy na tere­nie Pszczyny pod­jął dzi­ała­nia służące roz­wo­jowi szpi­tal­nictwa. Zaprosił zakon Joan­nitów do Pszczyny w lat­ach sześćdziesią­tych XIX wieku. W 1864 roku prowadził kolumnę san­i­tar­iuszy joan­nic­kich w cza­sie wojny pomiędzy Prusami a Danią i Aus­trią. Rok później, 20 sty­cz­nia 1865 roku zawarta została umowa budowy szpitala pomiędzy Starostą Pszczyńskim Stanis­lausem von Seherr-​Thossa a księ­ciem Janem Hen­rykiem XI Hochbergiem.

Szpital zakonny miał powstać w ciągu trzech lat. Placówka miała posiadać co najmniej 20 łóżek. Książę na ten cel bezpłatnie udostępnił parcelę o wielkości 2,5 ha. Złożył też ofiarę w wysokości 6 tysięcy talarów i wyraził gotowość przekazywania co roku darowizny na rzecz szpitala w wysokości 1000 talarów. Zapewnił więc odpowied­nie środki finan­sowe na budowę i bieżące funkcjonowanie placówki. W zamian Stowarzyszenie zobowiązało się zapewnić 10 łóżek dziennie dla pacjentów kierowanych przez administrację książęcą.

Ciekawym faktem jest, że zanim szpital został ukończony na pewien czas, (w 1866 roku) książę pszczyński udostęp­nił część swo­jego zamku dla ran­nych w bitwie pod Oświęcimiem.

Uroczyste otwarcie szpitala zlokalizowanego na terenie Siedlic (to ten sam teren, na którym dziś znajduje się Szpital Powiatowy przy dzisiejszej ul. Antesa) nastąpiło 16 listopada 1867 roku.

Naczelni lekarze pochodzili z Rud Raciborskich, Proślic, Augustowa w powiecie łódzkim oraz... Estonii. Szpital zatrudniał ewangelickie siostry diakonisy oraz od 6 do 11 osób personelu pomocniczego. Liczba pacjentów wahała się od 19 do 60 chorych w różnych okresach.

Szpi­tal Joannitów w pierwotnej formie funkcjonował do końca II wojny świa­towej. Później lecznica rozwinęła swoją dzi­ałal­ność, obe­j­mu­jąc część pob­lis­kich zabu­dowań. I tak w budynku Paleji (dawnej siedziby Zarządu Dóbr Książęcych) został otwarty szpital miejski z oddziałami głównie wewnętrznymi. W budynku szpitala Joannitów mieścił się natomiast oddział chirurgiczny, a w przebudowanej, a następnie rozbudowanej w roku 1959 dawnej Willi Nasse utworzono oddział ginekologiczno-położniczy, oraz stację krwiodawstwa i pogotowie ratunkowe.

W lat­ach siedemdziesią­tych XX wieku rozpoczęto budowę budynku nowej lecznicy, w którym dziś mieści się Szpi­tal Powia­towy. Przed­sięwz­ię­cie zakładało w dalszej kolejności wyburze­nie starego joan­nick­iego budynku oraz willi Nasse. Ostatecznie XIX-wieczny szpital wyburzono w 1982 roku.

Obecny budynek szpi­talny został odd­any do użytku w 1990 roku. Wszystkie odd­zi­ały sys­tem­aty­cznie były przenos­zone do nowego budynku - ostatni z Palais przeniesiono w 2000 roku. W miejscu, gdzie znajdował się szpital Joannitów obecnie zlokalizowane są obiekty Szpitala Powiatowego, w tym stacja transformatorowa zasilająca placówkę.

Artykuł powstał częściowo na podstawie noty historycznej Małgorzaty Tomczykiewicz pochodzącej z książki "Pszczyna wczoraj i dzisiaj" - najnowszego wydawnictwa Muzeum Zamkowego w Pszczynie. Album ze zdjęciami Michała Święcha wykonanymi w technice negatywów szklanych, które na nowo zostały zdigitalizowane i opracowane przez Piotra Kłoska, współczesnego artystę fotografika, można zakupić w Muzeum lub sklepie internetowym Zamku.

Fotografie prezentowane w albumie pochodzą ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Pszczynie oraz pszczyńskiego oddziału Archiwum Państwowego w Katowicach.