Badania archeologiczne w krypcie Promnitzów. Co odkryto?

Krypta znajduje się w podziemiach kaplicy bocznej, tzw. spowiedników, zlokalizowanej od południa i jest miejscem spoczynku członków rodu Promnitz, którzy byli właścicielami Pszczyny w XVI i XVII w. W związku z trwającymi badaniami archeologicznymi Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków opisuje dotychczasowe znaleziska i przebieg prac.

W latach 2007-2017 interdyscyplinarny zespół badawczy, w skład którego weszli: dr Mirosław Furmanek (archeolog, Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii), mgr Sławomir Kulpa (archeolog, Muzeum w Wodzisławiu Śląskim), mgr Adrian Podgórski (archeolog, Muzeum w Wodzisławiu Śląskim), dr hab. Henryk Głąb (antropolog, Uniwersytet Jagielloński, Zakład Antropologii), dr hab. Małgorzata Grupa, prof. UMK (archeolog, konserwator zabytków, specjalista ds. tkanin zabytkowych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Archeologii), mgr Dawid Grupa (archeolog, konserwator zabytków, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Archeologii), mgr Agata Sady (paleobotanik, Muzeum Śląskie w Katowicach) - wyeksplorował 13 sarkofagów.

Są to sarkofagi metalowe (cynowe, miedziane), niektóre bogato polichromowane, złocone i srebrzone.
Wśród pochówków rozpoznano m.in. Annę Marię Promnitz, Erdmanna Leopolda I Promnitza, Urszulę Schaffgotsch (?) i Zygfryda II Promnitza oraz dzieci Weighart i Polycsyna (?).

W trakcie badań, oprócz kości ludzkich, zebrano przedmioty zabytkowe, m.in. tkaniny i szczątki archeobotaniczne, fragmenty szkła i ceramiki naczyniowej oraz kafli, biżuterię, paciorki, monety, guziki.
Wszystkie ww. sarkofagi poddane zostały kompleksowym pracom konserwatorskim w A.T. Pracowni Konserwacji Zabytków.

Powyższe zdjęcia wykonano we wnętrzach Muzeum Zamkowego w Pszczynie.

Dziesięć najbardziej dekoracyjnych przechowywanych jest obecnie w Muzeum Zamkowym w Pszczynie i prezentowane są na wystawie "Memento Mori. Pochówki Panów Pszczyńskich". Pozostałe sarkofagi zdeponowane zostały w budynku parafialnym, gdzie oczekują na ponowne przeniesienie do wyremontowanej krypty.

Obecnie w krypcie prowadzone są badania archeologiczne pod kierownictwem dr. Wojciecha Głowy w związku z planowanym remontem i rozbudową krypty. Delegatura w Bielsku-Białej zaleciła, by wpierw rozpoznać pomieszczenie pod kątem pozostałości z ewentualnego wyposażenia grobowego badanych pochówków (wyeksplorowanych w latach poprzednich sarkofagów). Natomiast teren przeznaczony pod budowę nowej krypty rozpoznać archeologicznie.

Posadzkę krypty Promnitzów nakrywała warstwa "użytkowa", formująca się przez kilka stuleci, przy czym największy wkład w jej powstanie wniosły ekipy budowlane, remontujące i modernizujące kaplicę oraz kryptę. Ostatnia duża akcja budowlana miała miejsce w latach 30.XX w. W warstwie tej znajdowały się między innymi kości (łącznie ponad sto) spoczywające pierwotnie w sarkofagach, ale w skutek procesów naturalnych, a głównie ingerencji człowieka, znalazły się poza trumnami.

Warstwa użytkowa przechowała także kilka elementów cynowych sarkofagów, w większości przypadków mocno skorodowanych bądź wręcz produkty korozji. Wśród kilku zachowanych w dobrym stanie są kuliste podstawy sarkofagów.

Ceglana posadzka była ułożona na cienkiej podsypce piaskowej (w centrum krypty) lub na grubym podsypie żwirowo-ziemnym (po bokach krypty), w obu przypadkach bezpośrednio na warstwie cmentarnej. Jest ona efektem długotrwałego użytkowania cmentarza przykościelnego, co w dobie średniowiecza sprowadzało się do wielokrotnego przekopywania terenu dla uzyskania miejsca pod nowe groby. Budowa u schyłku XVI w. kaplicy z kryptą grobową Promnitzów zakończyła ów proces, trwający około 2,5 stulecia.

Po wyeksplorowaniu warstwy cmentarnej, na tle lessowego calca wyraźnie zarysowały się najgłębsze jamy grobowe. Zadokumentowano i przebadano 23 takie jamy, w większości przypadków zachowane fragmentarycznie.

O wyjątkowości tego pochówku decyduje specyficzny układ szkieletów, który jednoznacznie wskazuje, że zwłoki zostały złożone do grobu w taki sposób, by dziecko trzymało za rękę matkę (to domysł, bo analizy antropologiczne dopiero rozpoczynają się i płeć osoby dorosłej nie została jeszcze ustalona).

Nie wszystkie obiekty widoczne w tle calca były jamami grobowymi. Te należą one do innego horyzontu chronologicznego i związane są z funkcjonowaniem w tym miejscu osady, w czasach poprzedzających budowę kościoła i założenie przy nim cmentarza. W obrębie krypty zarejestrowano pięć obiektów "gabarytowych" oraz szereg negatywów po słupkach.

Obiekt związany z obróbką żelaza - w wypełnisku znajdowały się ułamki glinianych naczyń (technologicznie jest to ceramika wczesnośredniowieczna) oraz żużle. Po wschodniej stronie pieca zarejestrowano 16 jam posłupowych (negatywy po palikach) o średnicy od 3 do 8 cm, zlokalizowane w równych rzędach (na zdjęciu widoczne przekroje trzech jam posłupowych, w tym jedna w obiekcie, po lewej stronie).