Reforma Grabskiego - wprowadzenie złotego

Dziś w cyklu "Historyczne ciekawostki" przedstawiamy artykuł o wprowadzeniu złotego autorstwa Justyny i Damiana Okrętów.

Prace nad wprowadzeniem nowej waluty rozpoczęto już w 1919 roku. Wśród proponowanych nazw nowego środka płatniczego II RP były między innymi: "pol", "lech" i "złoty". Ustawą z dnia 28.02.1919 Sejm zdecydował o wprowadzeniu w przyszłości nowej waluty pod nazwą "złoty". Odwoływała się ona do historycznej jednostki monetarnej obowiązującej już w XVII wieku w Polsce. Również w tym czasie zlecono druk nowych banknotów, niskie nominały od 1 do 50 złotych drukowano w drukarni Francuskiego Banku w Paryżu (dzisiaj unikatowe w bardzo wysokich cenach) a 100 i 500 złotych w Waterlow and Sons w Londynie.

Trudna sytuacja państwa w okresie wojny bolszewickiej oraz polityka rządu, który deficyt chciał ratować dodrukiem marki polskiej, spowodował rosnącą w Polsce inflację, która w 1923 roku przerodziła się w hiperinflację uniemożliwiając wprowadzenie nowej waluty. 19.12.1923 roku powstał rząd premiera Władysława Grabskiego, który objął także tekę ministra skarbu. Sejm udzielił mu wówczas nadzwyczajnych pełnomocnictw na okres 6 miesięcy, które następnie przedłużono na kolejne pół roku. Dotyczyły one zmian ustawodastwa podatkowego, sprzedaży przedsiębiorstw państwowych oraz zaciągania pożyczek. Głównym celem Grabskiego stała się reforma walutowa.

Pierwszym krokiem było ustabilizowanie marki polskiej. W styczniu 1924 roku Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa podjęła interwencję giełdową, czyli skup marek polskich za dewizy, na co przeznaczono 2,5 miliarda dolarów. 28.04.1924 zlikwidowano Polską Krajową Kasę Pożyczkową i zapoczątkowano działalność Banku Polskiego. Zdecydowano, aby Bank Polski miał status prywatnej spółki akcyjnej o kapitale 100 milionów złotych, by uniknąć w przyszłości nacisków polityków na bank centralny. W tym samym momencie rozpoczęto wymianę marki polskiej na złotego. Kurs nowej waluty został zrównoważony z frankiem szwajcarskim, w wyniku czego za 1 dolara płacono 5,18 złotego.

Nowa polska waluta oparta została na parytecie złota, gdzie 1 złoty był wart 0,29 grama czystego złota, było to gwarantem jej stabilności. Rozpoczęto wymianę marki polskiej w stosunku 1,8 miliona = 1 złoty. Równocześnie do końca czerwca 1924 roku funkcjonowały w obiegu obie waluty. Po tym czasie istniała możliwość wymiany marek polskich w banku do 31.05.1925 roku. W związku z brakiem bilonu zostały wyemitowane bilety zdawkowe: 1 i 5 groszy zostały wydrukowane na banknotach markowych przeciętych na pół. Do obiegu wprowadzono banknoty wydrukowane w 1919 roku, które szybko zastąpiono banknotami nowszych emisji. Z czasem do obiegu zaczęto wprowadzać monety bite w srebrze próby 750- srebrna 1 złotówka z 1924 roku ważyła 5 gram, w planach było wprowadzenie monet 10,20 zł bitych w złocie, jednak ówczesnej Polski nie było stać na taki parytet i monety o tych nominałach zostały wybite tylko dla kolekcjonerów. Ciekawy jest banknot 100 złotowy z 1932 roku uznany za jeden z najpiękniejszych banknotów polskich.

W okresie od 1924 do 1939 wartość złotówki wahała się w zależności od sytuacji politycznej i gospodarczej w kraju i na świecie. Najbardziej zachwiał wartością złotówki światowy kryzys gospodarczy, który rozpoczął się w 1929 roku. Skutkowało to wycofywaniem z obiegu starych srebrnych monet i zastąpieniem ich nowymi o mniejszej gramaturze srebra próby 750.

Reforma walutowa Grabskiego była wielkim dziełem, które uratowało Polskę od nieuniknionej katastrofy gospodarczej. Międzywojenna złotówka należała do najbardziej stabilnych walut w Europie. Silny złoty tamtego czasu był przedmiotem dumy ówczesnych Polaków, jeszcze po II wojnie światowej wspominano go z wielkim sentymentem. Przedwojenna złotówka dzisiaj byłaby warta około 75 złotych zgodnie z obecnym kursem złota (stan na początek września 2022). Dla porównania: 1 kg chleba kosztował w 1928 roku 62 grosze, a w 1938 roku 31 groszy, wydaje się, że cena chleba spadła, ale niestety zmniejszyła się również płaca.

Powyższy artykuł opisuje historię banknotów, nie sposób dołączyć zdjęcia kilku monet z tamtego okresu.

Banknoty nie są w stanach UNC, mają tylko przypominać o minionych czasach.

Banknoty i monety - zbiory własne Justyny & Damiana Okrętów