[Historyczne ciekawostki] Dawny internat dla młodych arystokratów

W XIX wieku na zachód od dworca kolejowego powstała dzielnica willowa. Główna ulicą nowo powstałej dzielnicy była Aleja Kościuszki. Przylegał do niej Plac Książęcy - dzisiejszy Plac Zwycięstwa i Wolności. W latach 70. XIX wieku, za zgodą Zarządu Dóbr Książęcych, miasto otrzymało ulice i place do publicznego użytku, pod warunkiem, że książę Jan Henryk XI Hochberg nie będzie ponosił z tego powodu żadnych większych strat. Był też drugi warunek: nowe parcele musiały być zabudowane wyłącznie budynkami mieszkalnymi w stylu willowym. Przed każdym miał być reprezentacyjny ogród.

Na tym obszarze dwie graniczące ze sobą parcele kupił od księcia powiatowy budowniczy Gustaw Staudigner. W zaprojektowanej przez siebie willi zamieszkał w 1919 roku. Obok postawił stajnię. Obiekt sprzedał w 1920 roku kupcowi Edmundowi Ziemmanowi z Mysłowic. Rok później willa trafiła w ręce Paula i Marii Kowaczków, którzy do Pszczyny przyjechali we wrześniu 1921 roku z Gliwic. Po śmierci męża budynek odziedziczyła pani Maria Kowaczkowa, stąd przyjęta nazwa.

Dalsze dzieje willi związane są z powstaniem tu internatu dla chłopców. Księstwo Anna i Janusz Radziwiłłowie zlecili profesorowi Wacławowi Iwanowskiemu wyszukanie z dala od domu dobrej szkoły średniej dla swoich trzech synów i trzech chłopców z rodu Czetwertyńskich. Wybór padł na Państwowe Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Pszczynie, a od jesieni 1923 roku do wybuchu II wojny światowej w willi Kowaczkowej działał internat - początkowo dla synów polskiej arystokracji, a z czasem również mniej utytułowanego ziemiaństwa i synów Górnoślązaków.

Mieszkał tu w czasie edukacji m.in. Witold Korfanty - syn Wojciecha Korfantego. Wśród lokatorów można było spotkać synów takich rodów jak Badeniowie, Czetwertyńscy, Dzieduszyccy, Lubomirscy, Potoccy, Rzewuscy, Sapiehowie, Sobańscy, Zamojscy i Radziwiłłowie.

Sprawami gospodarczymi i kuchnią w internacie zajmowała się sama właścicielka, pani Maria. Do pomocy zatrudniała kucharkę i służącą. W pierwszych latach funkcjonowania placówki wychowankowie zajmowali pierwsze i drugie piętro willi. Na najwyższej kondygnacji mieszkał profesor Iwanowski oraz wychowawcy i nauczyciele języków obcych. W 1928 roku budynek internatu odnowiono i zmodernizowano. W kolejnych latach parter i pierwsze piętro przeznaczono na pokoje dla uczniów. Pokój i gabinet dla profesora znajdował się na parterze. Na drugim piętrze zaś powstały mieszkania dla wychowawców i korepetytorów.

W internacie mieszkać mogło maksymalnie 16 chłopców, którzy zajmowali pokoje 2- i 3-osobowe. W latach 1923 - 1939 zakład objął łącznie swoją opieką 69 wychowanków. Od 1933 roku mieściła się tu placówka opiekuńczo-wychowawcza kierowana przez profesora Iwanowskiego. Wtedy też właścicielką willi stała się wnuczka Kowaczkowej.

---

Artykuł został napisany na podstawie książki "Z dziejów pszczyńskich kamienic i ich mieszkańców. 1748 - 1939" pod red. Joanny Strońskiej-Przybyły, Joanny Szczepańczyk i Małgorzaty Tomczykiewicz.