14 czerwca 2020
20 czerwca 2020
wyświetleń: 17733

60 lat Zespołu Regionalnego Pszczyna. Wspominamy jego historię

Zespół Regionalny Pszczyna — Zespół Regionalny "Pszczyna" w 1961 roku · *fot. Archiwum Zespołu Regionalnego Pszczyna*

Sztandar Zespołu Regionalnego "Pszczyna" · *fot. Zespół Regionalny Pszczyna*

Wspominamy historię Zespołu Regionalnego "Pszczyna", który dba o ludowe dziedzictwo regionu. 20 czerwca odbyły się uroczystości jubileuszowe. W parku został zasadzony dąb "Aleksander" upamiętniający Aleksandra Spyrę - twórcę Zespołu oraz Skansenu - Zagrody Wsi Pszczyńskiej".

Msza święta w intencji obecnych i byłych członków Zespołu została odprawiona w sobotę, 20 czerwca w kościele Wszystkich Świętych w Pszczynie. Następnie w Parku Dworcowym przy Skansenie został zasadzony dąb "Aleksander" upamiętniający Aleksandra Spyrę - twórcę Zespołu oraz Skansenu - Zagrody Wsi Pszczyńskiej".

Z okazji jubileuszu ukazało się kilka wydawnictw promujących "Pszczynę". Światło dzienne właśnie ujrzała najnowsza książka Aleksandra Spyry "Płyty się kręcą, kręci się też Zespół Regionalny "Pszczyna". Można ją pobrać tutaj: 60 lat Zespołu Pszczyna. Wydawnictwo zostało opatrzone słowem wstępnym prof. Romana Reinfussa z Instytutu Sztuki Ludowej w Krakowie.

Z okazji 60-lecia powstał też specjalny jubileuszowy kalendarz, nawiązujący do okoliczności, w których przyszło świętować Zespołowi. Członkowie "Pszczyny" sfotografowali się w maseczkach. Zdjęcia możemy podziwiać w poniższym filmie.

Loading...

"Miałem jazz i żaden folklor nie był mi w głowie..."

Co o powstaniu zespołu mówi dziś jego założyciel, Aleksander Spyra, nazywany w lokalnym środowisku Leszkiem? Okazuje się, że początkowo wcale nie był zainteresowany folklorem. Wolał grać jazz w swoim zespole Hot Seven. Co sprawiło, że podjął się wyzwania założenia ludowej kapeli, jakie przed nim postawiono przed laty?

- Do założenia zespołu zostaliśmy zachęceni przez kierownika klubu spółdzielczości pracy, Roberta Szewieczka, który zarządził, że w Pszczynie trzeba stworzyć wielki zespół pieśni i tańca ziemi pszczyńskiej. Nam, młodym w ogóle nie były w głowie takie rzeczy, ale starsi decydowali, że skoro istnieje Chór Lutnia i orkiestra symfoniczna przy starostwie powiatowym, to powinien jeszcze powstać taneczny zespół ludowy. Wówczas będzie można stworzyć pełen zespół pieśni i tańca. Siewieczek otrzymał w tej sprawie wezwanie do komitetu partyjnego, który dał nakaz, że powinien powstać taki zespół z istniejących składów muzycznych. Odbyło się kilka zupełnie nieudanych prób, bo każdy zespół szedł w inną stronę - orkiestra symfoniczna posługuje się przecież repertuarem poważnym, a zespół taneczny reprezentował tańce ludowe - wspomina Aleksander Spyra i dodaje - kierownik powiedział: Leszku, będziesz musiał założyć zespół pieśni i tańca. Myślałem wtedy, że wyminuję ze złości, bo to było zupełnie coś dla mnie obcego. Jednak przystąpiliśmy do działania. Założyliśmy grupę taneczną i kapelę, później zaczęły się występy. Ale kiedy mieliśmy w kółko śpiewać standardowe pieśni typu "Szła dzieweczka..." zaczęliśmy myśleć o naszym miejscowym folklorze. Wtedy jednak to była przestrzeń zupełnie niezbadana, niezapisana w żadnej literaturze. Mało kto coś o nim wiedział. Dlatego, niczym Oskar Kolberg, zaczęliśmy jeździć po pszczyńskich wsiach i zapisywać ludowe utwory, najczęściej wykonywane przez starszych ludzi. Czasami musiały być to zakrapiane wizyty, by zachęcić ich do śpiewania.

- Te wizyty były przyczynkiem do założenia Skansenu - Zagrody Wsi Pszczyńskiej w latach 70. Ta nasza penetracja doprowadziła do odkrycia, że na wsi są już ostatnie drewniane chałupy, stodoły, spichlerze, kuźnie, meble i stroje ludowe. Odkryliśmy pisiate zapaski typowe dla stroju pszczyńskiego w biało-niebieskie pasy, z granatowym haftem roślinnym, a później też to, że istniały różne składy kapel. Telemann pisał na przykład o kapeli z dudami. Zaczęła się więc w pewnym momencie nasza paranaukowa działalność. Młodzi ludzie byli niesamowicie zaangażowani i pełni entuzjazmu - wspomina Aleksander Spyra.

Zapisani dla potomnych

- Zawsze przykładaliśmy w Zespole dużą wagę do utrwalenia wykonywanych przez nas pieśni, tańców i zwyczajów w dyskografii. To przecież gwarantowało, że nasze utwory będą znane przez ich odtwarzanie i dokumentowanie całego piękna pszczyńskiej sztuki ludowej w jej różnorodności - mówi A. Spyra.

Ponieważ dzieje zespołu to już 60 lat trwania i twórczości, zmieniały się nośniki, na jakich zapisywano wykonywane utwory i programy. Pierwszym nośnikiem w latach 70. XX wieku była analogowa płyta długogrająca, tzw. "longplay". Następnie, w latach 80. wykorzystano kasetę VHS. Kolejne utrwalane już były na obowiązujących płytach kompaktowych CD i DVD. Przez cały ten czas zespół nagrywał także programy na taśmach Polskiego Radia i Telewizji.

- Sądzę, że ten rodzaj działalności artystycznej, poza koncertami, występami i działalnością społeczną, jest ważnym wkładem Pszczyny w utrwalanie jakże ważnej dla Śląska sztuki ludowej - uważa Aleksander Spyra.

Leszek wspomina, że pierwszą dużą przygodą zespołu w tej dziedzinie było nagranie w 1972 roku płyty długogrającej, analogowej pt. "Pory roku na wsi pszczyńskiej". - To był okres PRL-u i w Polsce działały wówczas 3 wytwórnie płyt: Polskie Nagrania, Pronit i Veniton. Ta ostatnia zaproponowała nam realizację płyty. Było pół roku prób i ćwiczeń w Pszczynie. Dwukrotnie przyjeżdżali do nas na konsultacje znany etnomuzykolog Jan Steszewski i dyrektor Venitonu Jan Węcowski. Wreszcie zespół pojechał do Warszawy i tam, w podziemiach Instytutu Chopina na Okólniku, nagrywaliśmy płytę w ciągu dwóch nocy. Emocji było sporo a po wielu miesiącach nastąpiła w Pszczynie promocja i wręczenie płyty "Veniton SXV-76 4." Płyta została wznowiona na CD w 2002 roku - mówi A. Spyra.

Owocem trzykrotnego udziału Zespołu w Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym były nagrania Polskiego Radia pod redakcją słynnego Piotra Domańskiego i ukazanie się w 1986 roku albumu "Poljazz", Folklor Polski, w którym ukazały się trzy utwory kapeli Zespołu "Pszczyna": "Czorok - otworok", "Jedynasto pisko" i "Sondecki".

O historii Zespołu Regionalnego "Pszczyna"

Zespół został założony w 1960 roku przy Klubie Spółdzielczości Pracy w Pszczynie przez Aleksandra Spyrę - utalentowanego muzyka, plastyka i folklorystę, syna pszczyńskiego artysty ludowego. Kierownikiem artystycznym zespołu był on przez 38 lat - aż do 1998 roku.

Ale wróćmy do początków. Wkrótce po rekrutacji i eliminacji młodzieży do zespołu, w październiku 1959 roku trzydziestoosobowa grupa dziewcząt i chłopców, która dała początek Zespołowi Regionalnemu "Pszczyna", rozpoczęła swą długoletnią i zaszczytną pracę krzewienia pszczyńskiego folkloru.

Od początku istnienia zespół stał się popularyzatorem kultury ludowej Ziemi Pszczyńskiej. Źródłem inspiracji były zwyczaje, obrzędy, pieśni i tańce ludowe, które przetrwały wśród ludności pszczyńskiej, stare śpiewki, obyczaje i tradycje, zbierane przez instruktorów i członków, które legły u podstaw koncepcji i stylu pracy zespołu, kultywującego piękno regionalnej kultury.

Korzystano także ze zbiorów nadwornego muzyka książąt pszczyńskich Georga Philippa Telemanna, jak również Juliusza Rogera, Oskara Kolberga, ks. Emila Szramka, Jana Kupca z Łąki, Jana Taciny, Mariana Cieśli czy Stanisława Jareckiego. Materiały te nagrywano i utrwalano oraz prezentowano na wielu estradach w Polsce i Europie. Program przygotowywany był w formie niestylizowanej, a zawierał: pszczyńskie pieśni ludowe wykonywane tradycyjnie jednogłosowo, archaiczne tańce "in crudo" oraz zwyczaje, obrzędy i zabawy charakterystyczne dla regionu - co realizowane jest przez zespół do dnia dzisiejszego.

Z wielokrotnych krajowych występów Zespołu Regionalnego "Pszczyna" wymienić należy:
koncert w Teatrze Wielkim w Warszawie (1971), Festiwal Piosenki w Opolu (1970), występy na festiwalach folklorystycznych w Płocku (1972, 1975, 1978), występy na Festiwalach Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu (1983, 1985, 1991), występy w Toruniu, Wrocławiu, Bukowinie Tatrzańskiej, Nowym Sączu i wielu innych miastach w kraju. Zespół ma na sowim koncie także wiele wyjazdów do kilkunastu krajów Europy. "Pszczyna" brała udział w nagraniu kilkudziesięciu audycji radiowych, kilkunastu programów telewizyjnych, kilku płyt i wydaniu kasety video.

W 1971 roku zespół został laureatem Nagrody II Stopnia Ministra Kultury i Sztuki. Od początku istnienia Zespół Regionalny "Pszczyna" był uczestnikiem i organizatorem wielu imprez w Pszczynie i regionie. Zainicjował i organizuje od 43 lat doroczny przegląd zespołów ludowych w pszczyńskim skansenie p.n.: "Spotkania pod Brzymem" - jest to najstarszy festiwal tego typu na Górnym Śląsku.

W 2010 roku zespół obchodził jubileusz 50-lecia istnienia. Z tej okazji został wydany pamiątkowy kalendarz oraz płyta DVD z tańcami i obrzędami pszczyńskimi zatytułowana "Z moikiem i dziadem po wsi pszczyńskiej".

W ciągu 60 lat funkcjonowania przez zespół przewinęło się ponad 150 osób. Spośród nich aż 30 par zostało małżeństwem! Obecny jego skład to grupa taneczna, kapela i chórek. Dziś prezentuje się w dwóch programach - tradycyjnym pszczyńskim oraz żywym i skocznym układzie tańców cieszyńskich.

Od stycznia 2019 roku jego kierownikiem artystycznym jest Ireneusz Spyra, a kapelę prowadzi Tomasz Marzec. Kierownikiem organizacyjnym jest zaś od stycznia 2017 roku Grzegorz Cempura.