Projekt za 5,5 mln euro. Powstała m.in. wyspa na Jeziorze Goczałkowickim i wieża

Budowa ptasich wysp

Głównym celem projektu było zabezpieczenie siedlisk dwóch cennych i chronionych gatunków ptaków wodno-błotnych - rybitwy rzecznej i ślepowrona w czterech obszarach Natura 2000 zlokalizowanych w województwie śląskim i małopolskim - w Dolinie Dolnej Skawy PLB120005, Dolinie Dolnej Soły PLB120004, na Stawach w Brzeszczach PLB120009 oraz Dolinie Górnej Wisły PLB240001.

- Zabezpieczyliśmy 11 wysp dla ślepowrona i 8 dla rybitwy rzecznej. 3 z nich są wspólne dla obu gatunków. Konieczne było również umocnienie fragmentów grobli na stawach, gdzie gniazdują ptaki. Dzięki temu z jednej strony zapobiegliśmy wypłycaniu się zbiorników, z drugiej działania ochronne zyskały akceptację zarządców stawów, dla których, z perspektywy hodowli ryb, ptaki nie są pożądanym gościem - mówi Mirosława Mierczyk-Sawicka, Regionalna Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach.

- Dziś możemy mówić o wielkim święcie dla przyrody, widzimy rezultaty naszych działań, a odnotowana w monitoringu ornitologicznym rekordowa liczebność obu gatunków w Dolinie Górnej Wisły to potwierdza - dodała Mierczyk-Sawicka.

W ramach działań wyremontowanych i zabezpieczonych zostało w sumie 16 ptasich wysp - Ptasia Beczka na Zbiorniku Goczałkowickim, a także 12 wysp na stawach karpiowych (w 5 lokalizacjach) i 3 na 2 zbiornikach pożwirowych. Dzięki podjętym pracom na koniec realizacji LIFE.VISTULA.PL stan liczebności ślepowronów wynosi 1250 ślepowronów par lęgowych i 600 par lęgowych rybitw rzecznych.

Nowatorskie rozwiązania inżynieryjne w ochronie przyrody

W celu osiągnięcia trwałości rozwiązań technicznych zastosowanych w budowie i umacnianiu wysp na okres 20 lat, co było wymogiem nałożonym przez Komisję Europejską, sięgnięto po rozwiązanie niestandardowe i dotychczas niestosowane w ochronie przyrody.

Wyspy oraz groble na stawach zostały umocnione z wykorzystaniem grodzic winylowych PVC, które wytwarzane są w ramach procesu recyklingu wysokiej jakości odpadów plastikowych. Takie rozwiązanie wykazuje większą trwałość niż w przypadku dotychczas stosowanych grodzic stalowych, a przede wszystkim zabezpiecza teren wyspy od wpływu falowania i działalności drapieżników.

Edukacja i turystyka

Równie ważne, jak działania ochronne było podjęcie inicjatyw edukacyjnych na temat samego projektu, chronionych gatunków ptaków oraz samych obszarów Natura 2000, a także stworzenie infrastruktury turystycznej umożliwiającej obserwację wyników realizacji projektu. W tym celu przeprowadzony został cykl wystaw fotograficznych, warsztatów terenowych, zamontowane zostały tablice edukacyjne oraz powstał film przyrodniczy pt. "Nie bądź ślepy na ślepowrona".

Ponadto wybudowano 15-metrową wieżę obserwacyjną w Wiśle Małej z widokiem na Zbiornik Goczałkowicki i wyspę "Ptasią Beczkę". Powstały 4 pomosty pływające dla wędkarzy po obu stronach śląskiego morza. Przy stawie Barzyniec w Ochabach, na którym wybudowane zostały wyspy dla ptaków, ustawiono czatownię ornitologiczną do obserwacji ptaków.

Kompromis Ludzie-Ryby-Ptaki

Kluczowe dla realizacji projektu na stawach hodowlanych, żwirowniach i Zbiorniku Goczałkowickim tzn. zbiornikach pochodzenia antropogenicznego było pozyskanie akceptacji i zgody ich właścicieli zarządców na przeprowadzenie działań.

- Uczestnictwo rybaków w projekcie przyrodniczym, którego działania zaplanowano bezpośrednio na stawach, było w pewnym sensie sukcesem osiągniętym na początku projektu. Zespół projektowy miał okazję zaobserwować, jak funkcjonują stawy i cykl produkcyjny karpia, rybacy zobaczyli, że mogą mieć wsparcie w ornitologach, a urzędnicy zrozumieli, że bez prężnie funkcjonującej gospodarki karpiowej i współpracy pomiędzy wszystkimi stronami nie jest możliwe sprawne zarządzenie obszarami chronionymi - podkreśla Damian Czechowski, koordynator projektu z ramienia katowickiego RDOŚ.

W ramach zadania wypracowano dewizę Ludzie-Ryby-Ptaki, która zakłada docenienie roli gospodarki rybackiej na stawach kar­piowych w utrzymaniu siedlisk kilkudziesięciu rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków. Co ważne, zaprzestanie jakichkolwiek działań na tych akwenach może stać się poważnym zagrożeniem dla siedlisk ptaków. Prowadzona na tych obiektach produkcja karpia, produk­cja wody, czy wędkarstwo umożliwia wielu rzadkim gatun­kom ptaków dostęp do miejsc lęgowych i żerowisk.

Beneficjentami projektu LIFE.VISTULA.PL są Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach (jako beneficjent koordynujący), Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, Towarzystwo na Rzecz Ziemi i Górnośląskie Koło Ornitologiczne.